Üzüntü, korku, şaşırma, sevinme gibi temel ve birincil bir duygu olan öfke, kendiliğinden gelişir ve doğal olarak bazı reaksiyonlar gösterir.
Çocuklarda öfkeyle birlikte, bazen yüzde kızarma, kalbin hızla çarpması, sesin titremesi ve çok daha küçük çocuklarda ağlama krizleri olarak ortaya çıkabilmektedir. Bebeklikten itibaren var olan öfke duygusunun ilk dışa vurma şekli “kriz şeklinde” ağlamalardır. Yaş ilerledikçe kişinin öfkesini dışa vurma şekilleri de değişir.
Çocuklarda öfke sorunu genelde hangi yaş aralığında ortaya çıkar?
Çocuklarda 18 aydan itibaren öfke sorunları ortaya çıkabilir bu sorunlar yaklaşık olarak 48 aylık olana değin devam edebilir. 4 yaşından ergenliğe kadar devam eder. Çocukların bu yaş dönemlerinde annelerinden uzaklaşmaları, kendi bedenlerini ve iradelerini keşfetmeleriyle ilgilidir.
Öfkeli Davranışlar ne zaman, ne gibi durumlarda ortaya çıkar?
Çocuklar öfkeli davranışları genellikle yapmak istediği bir şeyi yapamadıklarında, istemediği bir şey zorla yaptırıldığında, çok yorulduklarında, acıktıklarında, kendilerini ifade edemedikleri zamanlarda ve bazen de ebeveynlerinin ilgisini çekmek amacıyla kullanırlar. Gelişim süreciyle beraber anneden biraz daha uzaklaşan çocuk, istediklerini yapmak, elde etme güdüsü ve bireyselleşmek adına öfkeye ve saldırganlığa başvurabilir. Her şeyi yalnız yapmak ister fakat dil gelişimi tam olarak gelişmediğinden ve doğru iletişim kanallarını sağlayamadığı için kendini tam olarak ifade edemez. Aileler bu davranışlar karşısında doğru tutum ve davranışlarda bulunmazsa, geçici olan dönemsel davranışlar çocuğu etkiler. Çocuğun öfkeyi ifadesi yanlış kodlanır, kişiliğin oluştuğu dönemde bireysel anlamda değişimler de olabilir.
Çocukların öfkesi neden saldırganlığa dönüşür?
Çocukların öfkelerini kontrol edemeyip, saldırgan davranışlar sergilemesinin birçok nedeni olabilir. İlk olarak genetik kaynaklı veya psikolojik bir bozukluktan dolayı olabilir. Anne veya babanın doğuştan gelen öfke patlamasına yatkınlıkları olabilir, bu durumun çocukta da olma ihtimali yüksektir. Bazen saldırgan davranışlar aile dinamikleriyle de ilişkili olabilir. Aile ortamında gerginlik yaşanıyorsa, ebeveynler çocuğa karşı öfkeli, sesini yükselten, saldırgan tutumlar izliyorsa, evde bazı problemler ve sıkıntılar yaşanıyorsa, bu durumların yansıması çocukta saldırganlık olarak ortaya çıkabilir. Örneğin, dikkat eksikliği ve hiperaktivitesi olan çocuklar sürekli çevresindeki yetişkinler tarafından uyarıldıkları için, biraz daha dürtüsel olup, agresif tepkiler verebilirler.
Çocukların izledikleri film, dizi, animasyonlar onları öfke kontrolünden uzaklaştırıp, şiddete yöneltir mi?
Çocuklar gördükleri şeyleri taklit ederek öğrenirler. Öfkesini ifade ederken de izlediği bir çizgi film veya dizi de gördükleri kahramanlar gibi davranabilirler. Çizgi film kahramanı öfkelendiğinde saldırganlaşıyor hatta bu davranışları nedeniyle kazanan oluyorsa, çocuk bu durumu iyi bir davranış ve çözüm yolu gibi algılayabilir. Çocuk, ben de öfkelendiğimde böyle yapabilirim doğru olan bu diyebilir.
ÇOCUKLAR SİNİRLENDİKLERİNDE EBEVEYNLER NELER YAPABİLİR?
- Çocukların sakinleşmelerine yardımcı olun.
- Neden sinirlendikleri konusunda düşünmelerini sağlayın.
- Çocuklara diğer arkadaşının duygularını anlamaları için yardım edin.
- Olayla ilgili duygularınızı çocuklara anlatın.
- Onlara olayla ilgili en iyi çözümü bulmaları konusunda destek olun.
- Şiddete başvurmadan olayı çözdüklerinde takdir edin.
- Çocuklara öfkelenmenin doğal bir duygu olduğunu fakat başkalarına zarar vermenin kabul edilemez olduğunu söyleyin.
Unutmayınız ki; çocuklar taklit ederek ve gözlemleyerek öğrenirler. Bu nedenle onlara olumlu model olmak çok önemlidir.